Położony na zboczu Kamiennej Góry kościół ewangelicki Marii Panny będący kościołem parafialnym Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Lubaniu jest najstarszym zachowanym kościołem dzisiejszego Lubania. Należy do najcenniejszych obiektów zabytkowych i jest od stuleci wizytówką miasta. Jego historia jest nierozerwalnie związana z historią miasta. Od czasów Reformacji XVI wieku służy mieszkańcom miasta, którzy w większości opowiedzieli się za Reformacją luterańską. Dawał schronienie w trudnych czasach kontrreformacji na Śląsku, jako tzw. kościół ucieczkowy, wszystkim mieszkańcom Uniegoszczy stając się ich nowym miejscem oddawania czci Bogu. Stało się to możliwe za zgodą rady miasta Lubania. Kościół pełnił również funkcję kaplicy cmentarnej, a w trudnym dla miasta czasie epidemii dżumy stał się miejscem pogrzebów zmarłych na skutek epidemii. Przy kościele znajdował się nieduży cmentarz, później powiększony istniał do lat 70-tych XX stulecia. Spoczęło na nim wielu zacnych obywateli miasta. Niestety pamięć o nich miała zniknąć, a skromna tablica upamiętniająca to miejsce jest raczej próbą zagłuszania wyrzutów sumienia niż autentyczną formą pamięci o dawnych mieszkańcach Lubania. Dziś jest miejscem wybiegu dla psów, nadużywania alkoholu i łamania ciszy nocnej.

Kościół ewangelicki Marii Panny do końca II wojny światowej był drugim kościołem parafii ewangelickiej obok niestety dziś już nieistniejącego, stojącego do roku 1957 tuż obok Wieży Brackiej, kościoła Krzyża Chrystusowego – zbudowanego przez ewangelików jako główny kościół miasta po pożarze kościoła św. Trójcy. W tym roku przypada 310 rocznica położenia kamienia węgielnego pod jego budowę.

Po II wojnie światowej kościół Marii Panny na Kamiennej Górze znów dał schronienie ewangelikom, którzy w okresie powojennym nie mogli korzystać z kościoła Krzyża Chrystusowego, którego prezbiterium i część dachu została spalona przez wycofujące się wojska niemieckie. Odbudowa została uniemożliwiona decyzją władz powojennych poprzez stopniowe wysadzanie i rozbiórkę kościoła od marca 1956 roku do marca 1957 roku.

Dlatego kościół Marii Panny jako jedyny w okresie powojennym kościół ewangelicki przejął funkcję kościoła parafialnego dla mieszkańców Lubania i okolic. W roku 1956 wysiłkiem ewangelików wykonano szereg prac remontowych, m.in. naprawiono ubytki w dachu. Pieczę nad kościołem pełniło wiele osób. Najbliżej byli Państwo Komendzińscy. Księża dojeżdżali, aby odprawiać nabożeństwa z Jeleniej Góry – Cieplic oraz z Wrocławia.

W roku 2005 poprzez powołanie samodzielnej Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Lubaniu kościół Marii Panny znów ma swojego duchownego zamieszkałego tuż przy kościele. Po wielu latach prac przygotowawczych i porządkowych wokół kościoła przyszedł czas na remont dachu kościoła. Zgromadzenie dokumentacji oraz środków finansowych na zrealizowanie tego przedsięwzięcia pozwoliło radzie parafialnej podjąć decyzję o rozpoczęciu koniecznego remontu w roku 2013. Parafianie zgromadzili środki własne Parafii, a instytucje krajowe i zagraniczne wsparły wysiłki lubańskiej Parafii Ewangelickiej. Należą do nich: Urząd Marszałkowski Województwa Dolnośląskiego, Bratnia Pomoc im. Króla Szwedzkiego Gustawa Adolfa w Polsce oraz w Lipsku, Wspólnota Ewangelickich Ślązaków, Niemiecko-Polska Fundacja Ochrony Zabytków Kultury ze Środków Rządu Niemieckiego, Fundacja Eriki Simon, Fundacja Kościelna Ewangelickiego Śląska oraz inni prywatni darczyńcy. Pomoc zadeklarowało też wstępnie miasto Lubań. Remont dachu kościoła z dużą troską i zrozumieniem wspierał Pan Wojciech Kapałczyński – konserwator zabytków z Jeleniej Góry. Nad pracami nadzór sprawował Zespół Inżynierów Ałykow z Lubania. Wykonawcą była firma Podlacki z Wojcieszowa. Na dachu położona zostanie nowa dachówka firmy Walther z Langenzenn. Zakończenie prac nastąpiło w październiku 2013 roku.

Remont dachu kościoła ewangelickiego Marii Panny w Lubaniu był kontynuacją prac remontowych rozpoczętych w roku 2007 oraz początkiem planowanego remontu całego kościoła. Przewidywana jest m.in. rekonstrukcja historycznej wieży, która swoją strzelistością wpisywała się w krajobraz miasta. Konieczne są też prace remontowe sklepień we wnętrzu kościoła. Wszystkie te prace pozwolą nie tylko lepiej zadbać o miejsce kultu religijnego, ale też zachować dla przyszłych pokoleń tę piękną zabytkową świątynię jako wyraz wiary mieszkańców Lubania. Kościół ewangelicki Marii Panny jest chętnie odwiedzany przez turystów z kraju i zagranicy, gromadzi miłośników muzyki organowej i chóralnej. Na co dzień jest miejscem modlitwy i pracy duszpasterskiej miejscowej parafii ewangelickiej.

ks. Cezary Królewicz