Dom Modlitwy w Uboczu

Po zakończeniu wojny trzydziestoletniej w 1648 roku protestanci zamieszkujący Śląsk zostali pozbawieni swobody wyznaniowej. Specjalne komisje odbierały im kościoły i mienie przeganiając pastorów. Zostali zmuszeni do uczęszczania do kościołów granicznych.
Stan ten trwał przez blisko 100 lat, kiedy w styczniu 1741 roku król Fryderyk II Wielki polecił berlińskiemu proboszczowi Reinbeckowi wytypować dwunastu kandydatów i wysłać ich do księcia Leopolda von Dessau, celem skierowania do pełnienia posługi kaznodziei w okolicznych wsiach. Od tego momentu wszystkie miejscowości mogły mieć ewangelickiego księdza. W końcu 1741 roku, a więc jeszcze podczas wojny, dwa konsystorze we Wrocławiu i Głogowie rozpatrywały już wnioski mieszkańców wsi i miasteczek. Wszystkie załatwiane były pozytywnie. Zgoda uzależniona była od zobowiązania się gminy do poniesienia kosztów budowy kościoła i utrzymania księdza. W ten sposób w ciągu roku powstało na Śląsku ponad 200 domów modlitwy. Początkowo zalecano aby wspomniane kościoły budować niezbyt wysokie, bez wieży kościelnej i z ogólnie dostępnych materiałów. Stąd pierwsze świątynie, wznoszone w różnych miejscach, były do siebie bardzo podobne.
Kiedy w 1740 roku Fryderyk II podpisał w Rauchschwitz rozkaz sankcjonujący swobodę wyznaniową, również ewangelicy z Ubocza rozpoczęli starania o pozwolenie na budowę. Pierwszy wniosek został przez królewski urząd odrzucony. Postanowiono więc wykorzystać wstawiennictwo u króla, którego podjęli się Hans Friedrich von Tschinnhaus ? właściciel Niedergutu, i baron von Glaubitz. Działania te odniosły spodziewany sukces i 1 grudnia 1742 roku mieszkańcy Ubocza otrzymali zgodę na budowę domu modlitwy.
Ewangelicy z Ubocza przy finansowym wsparciu hrabiego von Schaffgotsch ? właściciela Mittelgutu, i wspomnianego wcześniej Hansa von Tschirnhaus rozpoczęli przygotowania do budowy. Plac użyczył Georg Thamm, za co gmina kościelna zobowiązała się do rocznej zapłaty w kwocie 20 srebrnych groszy. W 1777 roku zaprzestano opłaty dzierżawnej, a Georg Thamm po wpłaceniu 11 talarów uzyskał prawo do dwóch miejsc siedzących.
Materiał na budowę drewniano-szachulcowej konstrukcji, a także siły roboczej dostarczyli właściciele obu majątków ziemskich. Prace postępowały dość szybko, jednak pierwsze nabożeństwo odbyło się zanim budynek oddano do użytku. Stało się tak, gdyż dokonano wyboru pastora jeszcze w trakcie prac budowlanych. Panowie patronatu wybrali spośród trzech kandydatów Johanna Adama Tschorna ze Lwówka Śląskiego. Swoje pierwsze kazanie pastor wygłosił w Zielone Świątki, 2 czerwca 1743 roku, w stodole, a stało to się jeszcze przed oficjalnym mianowaniem, które nastąpiło 24 września. 7 października 1743 roku odbyła się uroczystość poświęcenia kościoła.
Podobnie jak w innych miejscowościach nakłady na budowę domu modlitwy zostały częściowo sfinansowane przez samych wiernych, którzy wykupywali miejsca w kościelnych ławkach. Miejsca były numerowane i przynależne do gruntu, co przy zmianie właściciela zachowywało prawo do ławki. Opłaty były zróżnicowane i w zależności od miejsca wynosiły odpowiednio 10, 8 i 5 srebrnych groszy. Oczywiście podobnie jak dzisiaj wartość pieniądza ulegała dewaluacji i w zapiskach kościelnych znajduje się informacja o zbyt niskiej opłacie za miejsca w kontekście potrzeb.
W 1747 roku od miejscowego handlarza Christiana Dittricha gmina ewangelicka odkupiła dom z przeznaczeniem na mieszkanie dla pastora i szkołę ewangelicką. Początkowo pastor otrzymywał rocznie na utrzymanie 100 talarów oraz drewno na opał. Kiedy po roku 1750 król Fryderyk zwolnił ewangelików od opłat na rzecz księży katolickich, przekazywana kwota wzrosła o 20 talarów.
Pierwsze organy zagrały w 1750 roku. Był to używany instrument z Wlenia, prostej budowy, zainstalowany w drewnianym zborze ewangelickim. Podczas próby naprawy 7 września 1879 roku odczytano notatkę ?Joh. Gottlieb Meinert, budowniczy organów z Wlenia. Anno 1745?. Za instrument gmina zapłaciła 100 talarów. Były to używane organy z Unięcic, wcześniej wypożyczane. Interesujący jest zapis, że przy transporcie przez Gryfów Śl. trzeba było zapłacić cło w kwocie 2 talarów i 6 srebrnych groszy.
Użyty do budowy Bethausu materiał szybko niszczał i już po siedmiu latach przystąpiono do napraw budowlanych, przy których pracowało dwóch murarzy i dwóch cieśli. W roku 1787 kościół otrzymał nowy fundament, który poszerzył od strony południowej loże dziedziców i jednocześnie dobudowane od południowej strony wejścia otrzymały masywne schody prowadzące do obu naw. Ta przebudowa kosztowała 430 talarów, 9 srebrników i 2,5 feniga. Budowę loży właściciele ziemscy opłacili sami. Wcześniej, bo w roku 1778, pokryto budynek łupkiem. Wcześniej powiększono okna i odnowiono główne wejście, a w wyniku częściowej przebudowy powiększono ilość miejsc kościelnych, co przełożyło się na wzrost wpływów z podatków z 77 na 124 talary.
W 1775 roku przy Bethausie wybudowano wysoką na 44 metry wieżę dzwonniczą. Z tej okazji Carl Ludwig Hoffmann, właściciel Mittelgutu, podarował 100 marek i dwa dzwony. Zostały one odlane w Jeleniej Górze przez Johanna Ehrenfrieda Sieferta. Ważyły one odpowiednio 14 i 8 cetnarów, a jeden z nich zawierał dedykację poświęconą żonie Euphrosinie.
W Zielone Święta 20 maja 1794 roku mieszkańcy Ubocza obchodzili jubileusz 50-lecia kościoła. Z tej okazji młodzież podarowała świątyni chorągiew z napisem: ?Za wolność religijną, która nas cieszy od 50 lat, dziękuje dzisiaj Bogu młodzież z Ubocza, w poniedziałek Zielonych Świąt, 20 maja 1793 roku?. Dodatkowo dziewczęta szkolne wyhaftowały mały czerwony jedwabny obrus na ołtarz, a nieznani ofiarodawcy podarowali drewnianą chrzcielnicę i dzbanek do chrztów.
W spisie inwentarza z 1783 roku wyszczególnione zostały następujące przedmioty: niebieskie nakrycie ołtarza i kazalnicy, zielony obrus, czarny i biały obrus ołtarzowy, para cynowych świeczników, trzy kielichy, w tym jeden do chorych, jedna alba, dwie cynowe misy do chrztów i dzbanek, a także stary cynowy krucyfiks w zakrystii z napisem ? rok 1743 i nazwiskiem Gottfried Kunth, karczmarz we Wrocławiu.
W 1797 roku podjęto decyzję o budowie nowej plebanii, którą zakończono dopiero po pięciu latach. Zwłoka spowodowana była sporem o koszt budowy pomiędzy dziedzicem i gminą. W końcu wypracowano ugodę, zgodnie z którą Karl von Hoffmann zapłacił 1072 talary, gmina 462, a pozostałą kwotę (443) pokryła sprzedaż starej pastorówki. Pierwszym lokatorem został pastor Johann Gottlieb Kullmann, urodzony w Uboczu ? następca pastora Johanna Carla Metthesiusa.
Kiedy pogorszył się stan techniczny wieży zdecydowano o przeprowadzeniu remontu, który wykonano od września do października 1845 roku. Pokryto wieżę nowym łupkiem i pozłocono kulę zwieńczoną chorągwią. W roku 1862 jeszcze raz położono nową podłogę z kafelek, a także odrestaurowano ławki dla kobiet. Założono też piorunochrony na wieży i budynku kościoła, a także na zabudowaniach parafialnych i domu kantora. Kiedy jednak ogólny stan kościoła bardzo się pogorszył postanowiono wiosną 1863 roku o przeprowadzeniu kolejnego remontu. Kościół zupełnie przebudowano. Z muru pruskiego powstała budowla kamienna, a szachulcowo-drewniany fryderykański Bethaus przeszedł do historii.
Ilustracją opisywanej w tekście budowli jest rysunek Fryderyka Bernarda Wernera z ?Topographia Silesiae?, a także zachowane epitafium pastora Kullmanna.
Zbigniew Madurowicz

Nabożeństwo ekumeniczne w kościele ewangelickim w Lubaniu

W 3. niedzielę po Epifanii 22 stycznia 2012 roku w czasie trwania Tygodnia Modlitwy o Jedność Chrześcijan w lubańskim kościele ewangelickim odbyło się nabożeństwo ekumeniczne. Wśród gości ekumenicznych z Kościoła Rzymskokatolickiego znaleźli się ks. dr Andrzej Fila – dziekan dekanatu lubańskiego oraz ks. Adam Konobrodzki – wikariusz Parafii św. Jadwigi Śląskiej w Lubaniu, który wygłosił kazanie. Nabożeństwo odbyło się wg porządku liturgicznego przygotowanego przez Radę ds Ekumenizmu Episkopatu Polski oraz Polską Radę Ekumeniczną. Przed jego rozpoczęciem przychodzący do kościoła mogli wysłuchać kolęd w opracowaniu na skrzypce. Głównym tematem był pokój, który przynosi światu Zmartwychwstały Chrystus. W litrugię zaangażowani byli przedstawiciele obu Kościołów czytając fragmenty Pisma Świętego, śpiewając psalmy responsoryjny oraz zanosząc do Boga modlitwy w czasie Modlitwy Powszechnej Kościoła. Zgromadzeni śpiewali kolędy, pieśń Ciągły niepokój na świecie, a na zakończenie pieśń Pod Twą obronę. Duchowni udzielili wspólnie na zakończenie błogosławieństwa oraz żegnali się z przybyłymi u drzwi kościoła zgodnie ze zwyczajem lubańskiej parafii ewangelickiej.

Tekst: ks. Cezary Królewicz

Zdjęcia: Artur Grabowski

Relacja gazety Ziemia Lubańska

Relacja i zaproszenie na luban24.pl

[nggallery id=26]

Noworoczne kolędowanie w Lubaniu

14 stycznia 2012 roku w kościele ewangelickim Marii Panny w Lubaniu odbył się noworoczny koncert kolęd w wykonaniu chóru Nadzieja z parafii ewangelickiej w Drogomyślu. Koncert prowadził ks. Karol Macura ? proboszcz drogomyskiej parafii ewangelickiej. Chór zaprezentował kolędy, pastorałki i pieśni godowe w różnorodnej aranżacji w opracowaniu kierownika artystycznego chóru dr Władysława Wilczaka. Szereg z nich odnosiło się do słów Jacka Cygana czy Ryszarda Rynkowskiego. Usłyszeć można było kolędy francuskie, ukraińskie jak i polskie. Chórem dyrygowały: Halina Szeruda oraz Monika Czaja. Po koncercie słuchacze mogli nabyć nową płytę chóru Nadzieja  zatytułowaną narodziny Nadziei z większością zaprezetowanych utworów. Koncert chóru Nadzieja został bardzo pozytywnie odebrany wśród zgromadzonej publiczności i odbił się szerokim echem w mieście.

Tekst: ks. Cezary Królewicz

Zdjęcia: ks. Karol Macura i Artur Grabowski

Relacja w gazecie Ziemia Lubańska

[nggallery id=27]

5 lat polskich nabożeństw ewangelickich w Görlitz

W 3 niedzielę przed końcem roku kościelnego 6.11.2011 roku w kościele ewangelickim apostołów Piotra i Pawła w Görlitz odbyło się piąte wspólne nabożeństwo Parafii Ewangelickiej Śródmieścia Görlitz oraz Parafii Ewangelicko-Augsburskiej w Lubaniu. Przed pięcioma laty rozpoczęły się regularne polskie nabożeństwa ewangelickie w Görlitz dla mieszkańców Zgorzelca i okolic. Dzięki zaproszeniu strony niemieckiej dotychczasowe nabożeństwa w jednej ze zgorzeleckich kamienic mogły zostać przeniesione do kościoła. Pozwoliło to na rozwój działalności duszpasterskiej w Zgorzelcu i Görlitz. Ustabilizowało również sytuację ewangelików skupionych w zgorzeleckim filiale.

W czasie nabożeństwa śpiewały dzieci ze szkoły ewangelickiej w Görlitz. W języku polskim wykonały 4 pieśni kościelne. Litrugię nabożeństwa prowadzili ks. dr Thomas Koppehl – zwierzchnik ewangelików okręgu kościelnego Görlitz oraz ks. Cezary Królewicz – proboszcz Parafii Ewangelickiej w Lubaniu. Obaj duchowni wygłosili kazania w oparciu o Słowo Boże z 2 listu ap. Pawła do Koryntian: Oto teraz czas łaski, oto teraz dzień zbawienia. Ks. Koppehl mówił o przykładach działania Łaski Bożej w jego życiu, natomiast ks. Królewicz o przykładach Łaski Bożej w życiu Parafii Ewangelickiej w Lubaniu od chwili powołania jej do życia. Duchowni wspólnie podkreślali, że szczególnym przejawem działania Bożej Łaski są polskie nabożeństwa ewangelickie w Görlitz.

Nabożeństwo połączone było ze Spowiedzią i Komunią Świętą. Zgromadzeni na nim podkreślali ważność wspólnych nabożeństw, które umacniają więzi międzyludzkie, między ewangelikami po obu stronach Nysy Łużyckiej. Budowanie wspólnoty kościelnej ponad granicą jest wspaniałym dowodem działania Łaski Bożej. Następne wspólne nabożeństwo najpóźniej za rok w 3 niedzielę przed końcem roku kościelnego. Natomiast współpraca obu Parafii Ewangelickich oraz Kościołów rozwija się przez cały rok.

ks. Cezary Królewicz

Stowarzyszenie Przedsiębiorców Ewangelickich w Lubaniu

W dniach 30.09.-2.10.2011 roku w Lubaniu spotkali się przedsiębiorcy ewangeliccy. Głównym celem spotkania było Walne Zgromadzenie Stowarzyszenia Przedsiębiorców Ewangelickich ? SPE, które dokonało wyboru nowego zarządu. W jego skład weszli: Edgar Barcikowski ? prezes, Mirosław Ogrodnik ? wiceprezes, Barbara Majętny ? skarbnik, Krystyna Aleksander ? sekretarz oraz Waldemar Falkowski. W sobotę 1.10.2011 roku Walne Zgromadzenie rozpoczęło się od modlitwy w kościele ewangelickim w Lubaniu, którą prowadził ks. Cezary Królewicz. W czasie modlitwy wspominano zmarłego 3.05.2011 roku Władysława Wilińskiego z Mrągowa. Modlono się o pomyślność obrad. W części dopołudniowej sprawozdanie z mijającej kadencji SPE złożył prezes Edgar Barcikowski z Wrocławia. Dyskutowano nad koniecznymi zmianami w statucie SPE oraz dokonano wyboru nowego zarządu. Funkcję prezesa ponownie powierzono dotychczasowemu prezesowi Edgarowi Barcikowskiemu. Po obiedzie przedsiębiorcy wysłuchali koncertu chóru ewangelickiego z Parafii w Großhartau w lubańskim kościele ewangelickim, a następnie udali się do Świeradowa Zdroju. Koleją gondolową dotarli na Stóg Izerski, a później zwiedzili Dom Zdrojowy i zakończyli dzień kolacją w hotelu- sanatorium St. Lukas. Do późnych godzin wieczornych planowano działania SPE z nowym zarządem. W niedzielne przedpołudnie przedsiębiorcy wzięli udział w nabożeństwie w Lubaniu w czasie którego modlono się o pomyślność nowego zarządu, a ks. Cezary Królewicz pełniący funkcję asystenta kościelnego SPE udzielił nowemu zarządowi błogosławieństwa. Gościem Walnego Zgromadzenia był przedstawiciel niemieckiej organizacji przedsiębiorców ? Initiative pan Albrecht von Schlabrendorf. Przedsiębiorcy postanowili na pierwszym posiedzeniu nowego zarządu, aby w przyszłości zorganizować m.in. specjalną wycieczkę do Lubania.

ks. Cezary Królewicz

[nggallery id=24]